Na 45 kilometru nizvodno od Beograda, na nekadašnjem ušću reke Jezave u Dunav, nalazi se jedan od najvećih utvrđenih gradova Evrope. Smedervska tvrđava bila je dom nebrojenim legendama starih vremena i ostala upamćena kao poslednja prestonica srednjevekovne Srbije. Spomenik vekova, udžbenik istorije, velelepno podsećanje na slavne dane i … mesto na kojem sam odrastao.
Smederevska tvrđava je izgrađena u rekordnom roku u 15. veku za vreme vladavine Despota Đurađa Brankovića. Na početku vladavine, Đurađ je ostao bez prestonice pa je odlučio da u Smederevu napravi novu prestonicu svih Srba. Tvrđava je završena 1430. godine i njena izgradnja je ostala zapamćena po velikim žrtvama podanika koji su imali obavezu gradnje.
Tvrđava ima površinu od 11 hektara, formira oblik trougla čije se dve ivice prostiru uz reke Dunav i Jezavu. Mali grad, koji je bio Despotov dvor je dvostruko utvrđen i odvojen vodenim jarkom i pokretnim mostom. Debele, 25 metara visoke zidine tvrđave štiti 24 kula.
Iako njeni temelji nisu trebali da budu potopljeni, Smederevska tvrđava je klasifikovana kao vodena tvrđava jer je njeno unutrašnje utvrđenje potpuno okruženo vodom. Sjajan dizajn tvrđave je evidentan kada se ima u vidu da je od njene izgradnje sredinom 15. veka, jedina veća izmena bilo dodavanje četiri artiljerijske kule 1480. godine. Od tada na tvrđavi nisu izvršene nikakve izmene sve do kraja njene vojne upotrebe u drugoj polovini 19. veka.
Danas se tvrđava koristi kao gradski park, za proslave i sportske događaje. i jedno je od omiljenih šetališta i sastajališta Smederevaca.
Jedna od kula Smederevske tvrđave, poznata pod nazivima Donžon kula i Krstova kula, ima natpis urađen crvenim ciglama:
“Hristu Bogu blagoverni despot Đurađ gospodar Srblja i pomorja Zetskog po naredbi (volji) njegovoj sagradi se ovaj grad u leto 6938.”
Iznad krsta je ispisan tekst ‘Car slave‘ i znaci ‘Isus Hristos pobeđuje‘.”
Ali godina 6938?!?
Da, mereno jednim od najstarijih kalendara poznatih u istoriji. Prema ovom kalendaru godine su brojane od Velikog potopa i rođenja sveta 1. septembra 5508. pre Nove Ere.
Ovaj kalendar koristili su mnogi narodi, a najviše Vizantinci. Interesantno je da su se u ovom kalendaru datumi pisali u formatu godina -mesec -dan i da je imao samo dva godišnja doba: leto i zimu, tj po narodnim nazivima: Đurđevdan i Mitrovdan.
Oko zidina Smederevske tvrđave roje se nebrojne legende i priče. Jedna od njih kaže da je despot Đurđ Branković sanjao san u kome mu je dato uputstvo da sagradi novi grad na reci. Međutim, svakako najpopularnija legenda govori o čemu drugom nego neprocenjivom blagu zakopanom negde duboko u skrivenim lagumima ispod tvrđave. Mada su blago mnogi bezuspešno tražili, legenda je doživela veliki preporod kada je 2012. godine tokom renoviranja otkrivena grobnica nepoznate plemkinje prepuna dragog kamenja i neprocenjivog nakita.
Eksplozija municije u Smederevskoj tvrđavi dogodila se u Drugom svetskom ratu 5. juna 1941. godine. Eksplozija je bila toliko jaka da razorila gotovo čitav grad Smederevo.
Eksplozija je napravila krater prečnika 50 metara, dubok 9 metara. Gotovo potpuno je uništila masivne južne zidove utvrđenja, kapiju velikog grada i u značajnoj meri oštetila kule sa ove strane tvrđave. Mnogi smatraju da su ekstremno jaki zidovi utvrđenja preuzeli na sebe ogromnu silu eksplozije i sprečili još veću tragediju i potpuno uništenje Smedereva.
Zvanični uzrok eksplozije nikada nije objavljen, kao ni tačan broj žrtava.
Nezavisne procene govore o broju poginulih između 1.200 i 2.500. Imajući u vidu da je tokom 1940. godine u Smederevu živelo oko 11.000 ljudi, ova tragedija se sa dobrim razlogom naziva „Srpska Hirošima“.
Detinjstvo sam proveo pentrajući se na kule i zidove Smederevske tvrđave. Tu na njenim proplancima sam provodio dane, otkrivao njene tajne u zabranjenim i zaključanim odajama ispod njenih zidina i uživao u zvuku Dunava koji zapljuskuje njena utvrđenja.
Smederevska tvrđava će uvek biti mesto kojem se rado vraćam i čije senke zrače onim čudesnim i posebnim mirom… mirom koji koji osećamo samo onda kada se vratimo kući…
